“Əziz və hörmətli həmvətənlər, bu gün mənim üçün tarixi və əlamətdar bir gündür. Mən mənə göstərilən bu böyük etimada görə Azərbaycanın vətəndaşlarına, Azərbaycan xalqına bir daha dərin minnətdarlığımı, hörmətimi, məhəbbətimi bildirirəm və əmin etmək istəyirəm ki, həyatımın sonuna qədər Azərbaycan xalqına sədaqətli xidmət edəcəyəm və bütün fəaliyyətimi Azərbaycan Respublikasının gələcək inkişafına həsr edəcəyəm!

Əlimi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına basaraq and içirəm ki, biliyimi, təcrübəmi, qüvvəmi Azərbaycan xalqının rifahına, Azərbaycan Respublikasının rifahına həsr edəcəyəm!

And içirəm ki, prezident vəzifələrini ali məqsədlər, amallar naminə yerinə yetirəcəyəm və Azərbaycan Respublikasının tam müstəqilliyini, suverenliyini, ərazi bütövlüyünü təmin etmək üçün əlimdən gələni əsirgəməyəcəyəm!

And içirəm ki, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının və qanunların həyata

keçirilməsini təmin edəcəyəm. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarının dini və milli

mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hüquqlarının və azadlıqlarının qorunmasını, müdafiə olunmasını həyata keçirəcəyəm. Azərbaycan Respublikasında demokratik dəyişikliyin, azadlığın keçirilməsini müdafiə edəcəyəm və Azərbaycan Respublikasını demokratik hüquqi dövlət kimi inkişaf etməsini təmin edəcəyəm. Azərbaycan Respublikasına, Azərbaycan xalqına ləyaqətlə xidmət edəcəyəm. Azərbaycan Respublikasının dünya dövlətləri, dünya birliyi içərisində ləyaqətli yer tutması üçün çalışacağam!

Əlimi “Qurani-Kərim”ə basaraq and içirəm ki, Azərbaycan xalqının milli və mənəvi

ənənələrinə daima sadiq olacağam və bu ənənələrin Azərbaycanda bərqərar olmasına, yaşamasına təminat yaradacağam!”

(Ulu Öndər Heydər Əliyevin andiçmə mərasimindəki çıxışından bir hissə

10.10.1993)

Anam mənim əksimə, uşaqlıq və gənclik illərimdən qalan xatirələrə daha sadiq idi.

Kəndə bir neçə saat əvvəl çatmağıma və yorğun olmağıma baxmayaraq o, sanki aylardır bu günü gözləyirmişcəsinə əlində kiçik bir qutu ilə otağa daxil oldu. Bu qutuda hələ lap körpə ikən əmdiyim əmzikdən tutmuş, məktəbi bitirdiyim zaman aldığım fəxri fərmana qədər, hər şey var idi. Anam hər yaşıma aid xüsusi bir xatirə saxlamışdı. Lakin bütün bunlara rəğmən mənim gözlərim sadəcə kiçik bir kağızı axtarırdı. Bəlli etməsəm də, ardıcıl

olaraq göz gəzdirdiyimiz bütün bu xatirələrdə sıranın nə vaxt mənim üçün ən dogma olana gələcəyini böyük səbrsizliklə gözləyirdim. Və…,nəhayət, ən alt sıralardan, bir hissəsi yanmış olan həmin o kiçik kağız parçası göründü.

Kağız - üzərinə illər əvvəl axan məsum göz yaşlarımın təsirindən həm möhkəmlənmiş,

həm də kövrəkləşmişdi. Sanki onunla ehtiyyatlı davranmasam, barmaqlarım arasında alışıb-yanmadan külə dönəcəkdi. Hətta həmin məsum damlaların təsirindən kağız üzərinə həkk olunan yazının bir hissəsi silinsə belə, hələ də oxunaqlı idi:

El bilir ki, sən mənimsən,

Yurdum, yuvam, məskənimsən,

Anam doğma vətənimsən!

Ayrılarmı könül candan?

Azərbaycan, Azərbaycan!

Mən bir uşaq, sən bir ana,

Odur ki, bağlıyam sana,

Hanki səmtə, hanki yana

Hey uçsam da yuvam sənsən,

Elim, günüm, obam sənsən!

1995-ci il may ayı.

O günü çox yaxşı xatırlayıram. Hələ o vaxt dördüncü sinifdə oxuyurdum. Həmin gün

sinifdə uşaqlar arasında biabır olmuşdum. Bütün sinif yoldaşlarımı özümə güldürmüşdüm. Səbəbi isə çox maraqlı və, həqiqətən də, gülməli idi. Mən uşaq vaxtı elə də mükəmməl bir şagird deyildim, hətta tənbəl olmaq belə mənim yanımda az qalırdı. Nə dərslərimi vaxtında oxuyurdum, nə də valideynlərimin sözünə əməl edirdim. Müəllim bizə bir gün əvvəl ev tapşırığı olaraq Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirini öyrənməyə vermişdi. Mən isə şeir öyrənməyi, ümumiyyətlə, dərs

çalışmağı sevmirdim. Fəqət anamın qorxusundan şeirin ilk iki bəndini güclə əzbərləmişdim.

Həmin iki bəndi səhər məktəbə gedənə qədər gah öz-özümə təkrar edir, gah da anama danışırdım.

Hətta bütün bunlarla kifayətlənməyib bir dəftərimin bütün səhifələrini iki bəndlik şeirlə

doldurmuşdum. Bu hərəkətimi indi də böyük qürurla xatırlayıram və yalnız indi anlayıram ki, “Azərbaycan” şeirini öyrənməyim də əsas səbəb anamın qorxusu deyildi, əslində, vətənimə olan sevgim idi.

Mən böyük həyəcan və təşvişlə şeiri danışacağım anı gözləyirdim, amma heç nə gözlədiyim kimi getmədi. Müəllim bizə şeiri danışdırmaq əvəzinə dərsdə inşa yazmağı tapşırdı. İnşanın adı “Azərbaycan xalqının qurucusu” idi. Mənim başımı itirməyimə çox az qalmışdı. Həyəcandan bütün

bədənim əsirdi. Mənə elə gəlirdi ki, hər an öyrəndiklərimi unuda bilərəm. Deyəsən, bu həyəcan məni ələ keçirməyə müvəffəq olmuşdu.

Vaxt qurtaranda müəllim hər kəsdən vərəqləri bir-bir toplamağa başladı. Uşaqlardan hər biri

inşanın mövzusu haqqında müəyyən qədər məlumat yazmışdı. Mən isə vərəqimi Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeiri ilə büsbütün doldurmuşdum. Bunu necə etdiyimi özüm belə bilmirdim.

Uşaqların mənasız zarafatları, yersiz gülüşləri məni vərəqi yandırmaq həddinə qədər gətirib çıxarmışdı. Hər nə qədər bu səfeh addımı atsam da, müəllimim vərəq tam yanmadan mənim başıma ağıl qoymağı bacarmışdı. Və yaxşı ki, bacarmışdı…

Evə kefsiz vəziyyətdə getmək istəmirdim. Yolüstü bir ağacın kölgəsində oturub düşünməyə başladım. Düşünmək də çarə deyildi. Bir müddət sonra belə mənasız bir mövzunu düşündüyüm üçün özümü qınamağa başladım. Məni xülyalar aləmimdən başlanğıcını dərk etmədiyim,

gözlərimi qamaşdıran bir cüt işıq oyatdı. Bu işıq mənim qarşımda dayanan avtomobilin işığı idi.

Öz-özümə düşündüm ki, hər halda avtomobilin sahibi yolunu itirib və məndən axtardığı ünvanı soruşacaq. Amma o…

-Necəsən, cavan oğlan?

-Siz?...

-Niyə bu qədər təəccübləndin? De görüm, adam da belə bərəkətli ağacın kölgəsində bu qədər sakitmi oturar? Ey cavan oğlan, bir başını qaldırıb ağacın budaqlarına bax. Bax, bu budaqlarda Naxçıvan göyçəsi sallanır.

-…

-Yaraşıqlı, niyə səsin çıxmır? Bəlkə, dilini udmusan?

-Siz…

-Heç bilirsən, bu ayda Naxçıvan göyçəsi necə da dadlıdır?!

-…

-Əzizim, gəl, birlikdə yeyək. Mənə yoldaşlıq elə.

O, ağacdan qopardığı meyvələri mənimlə bölüşdü:

-Əlindəki kağızda yazılanlar, deyəsən, sənin üçün çox önəmlidir.

-Necə?!

-Məncə məktəbdə səninlə eyni partada oturan gözəl, hörüklü bir qıza eşq məktubu yazmısan. Və… onun səndən heç xoşu gəlmir, buna görə də dərdlənib, bu ağacın kölgəsində özünü ovudursan.

Mən bir yandan təəccübümü gizlədə bilmirdim, bir yandan da bütün bu yaşadıqlarımın yuxu olduğunu zənn edib, gözlərimi ovxalayırdım. Zənn edirəm ki, o da hislərimdən xəbərdar idi, lakin dilə gətirmək istəmirdi.

-Yaxşı, sən deyəsən danışmaq istəmirsən. Bu da onu göstərir ki, mən səninlə öz bildiyim tərzdə danışmalıyam.

Bir anlıq onun zarafat etdiyini düşünsəm də, vərəqin barmaqlarım arasından yox olduğunu görəndə yanıldığımı anlamışdım.

-Belə çıxır ki, dərsdə inşa yazırmışsınız. Adı da maraqlıdır.

-Elədir, lakin mən yaza bilmədim.

-Mən şəxsən elə düşünmürəm. Gördüyüm qədərilə vərəqi tam doldurmusan. Necə yəni yaza bilmədim?

Ona bütün başıma gələnləri nəql etdikdən sonra rahatlayacağımı düşünsəm də, içimdəki narahatlıq heç əksilmirdi və bu ona çoxdan bəyan idi. Kiçik söhbətimizdən sonra şəvqətli nəzərləri üzərimə zilləndi:

-Nə deyirsən, cavan oğlan, bəlkə yeni bir inşa yazaq? Bu dəfə mövzunu sən seç.

-Sizdən yazaq, cənab!

-Yazaq, cavan oğlan. Soruş görüm nə bilmək istəyirsən.

-Hər şeyi…

-Mən, Heydər Əlirza oğlu Əliyev 1923-cü il mayın 10-da Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan şəhərində anadan olmuşam. 1939-cu ildə Naxçıvan Pedaqoji Texnikumunu bitirdikdən sonra

Azərbaycan Sənaye İnstitutunun memarlıq fakültəsinə daxil olmuşam, lakin İkinci Dünya müharibəsinin başlanması mənə təhsilimi başa çatdırmağıma imkan verməyib. 1941-1944-cü illərdə əvvəlcə Naxçıvan Muxtar Respublikası Xalq Daxili İşlər Komissarlığında arxiv şöbəsinin

məxfi hissəsinin müdiri, sonra isə Naxçıvan MSSR Xalq Komissarları Sovetində ümumi şöbənin müdiri vəzifələrində işləmişəm. 1944-cü ilin may ayında isə dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında işə

göndərilmişəm. 1949-1950-ci illərdə SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin Leninqraddakı (indiki Sankt-Peterburq) Rəhbər Kadrların Hazırlığı Məktəbində təhsil aldıqdan sonra, 1950-ci ildə Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsində bölmə rəisi təyin edilmişəm.

Mən onu dinləyərkən gözlərim böyümüş, ağzım biixtiyari açılmışdı. O, mənim bu halımı görən kimi gülməyə başladı:

-Niyə elə baxırsan, cavan oğlan?

-Mənə elə gəlir ki, siz öz dilimizdə danışmırsınız. Sizi bir əcnəbini necə dinləyirəmsə, eynilə o cür

dinləyirəm və heyrətimi gizlədə bilmirəm. Bu qədər işi necə bacara bilmisiniz?

-Bir gün sən də çox böyük müvəffəqiyyətlər qazanacaqsan. Hələ yaşın çox az olduğu üçün bir çox şey sənə qəribə gəlir.

-…

-Və… sonra çox gözəl bir xanıma aşiq oldum. Onun gözləri çox gözəl idi…Zərifə xanım, mənim sədaqətli ömür yoldaşım...

-Xanımınızı çox sevirsiniz. Bunu ondan danışarkən anidən gözlərinizə həkk olan mülayim ifadədən sezmək olur.

-Mən onu onsuz olsam da, sevirəm.

Gözləri aldı məni,

Kəməndə saldı məni.

-Onsuz?

-İlham və Sevil də sənin yaşlarında olanda çox sual verib tez cavab tələb edirdilər. Aramızda qalsın, elə anlar olurdu ki, mən onları yola verirdim. Nə isə biz qaldığımız yerdən davam edək. Deməli, 1949-1950-ci illərdə SSRİ Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin Leninqraddakı Rəhbər Kadrların Hazırlığı Məktəbində təhsil aldıqdan sonra, 1950-ci ildə Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsində bölmə rəisi təyin edildim. Daha sonra 1957-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) tarix fakültəsinin

qiyabi şöbəsini bitirdim. 1958-ci ildə Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin əks-kəşfiyyat şöbəsinin rəisi, 1964-cü ildə DTK-nın sədr müavini təyin edildim. 1966-cı ildə Moskvada DTK-nın F.E.Dzerjinski adına Ali Məktəbinin rəhbər heyətin təkmilləşdirilməsi kurslarını

müvəffəqiyyətlə bitirib, 1967-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin sədri vəzifəsinə təyin edildim və həmin ildə də general-mayor rütbəsinə layiq görüldüm. Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin 1969-cu il iyulun 14-də keçirilmiş plenumunda Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin

birinci katibi seçildim. 22 il Azərbaycan SSR Ali Sovetinin və SSRİ Ali Sovetinin deputatı oldum. 1974-1979-cu illərdə isə SSRİ Ali Soveti İttifaq Sovetinin sədr müavini vəzifəsini icra etdim.1976-cı ildə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosunun üzvlüyünə

namizəd, 1982-ci ilin dekabrında isə Siyasi Büronun üzvü seçildim və SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsinə təyin edildim. Bu vəzifədə işləyərkən SSRİ-nin iqtisadi, sosial və mədəni həyatının ən mühüm sahələrinə rəhbərlik etdim. 1987-ci ilin oktyabrında Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi Siyasi Bürosunun və şəxsən baş katib Mixail Qorbaçovun

yeritdiyi siyasi xəttə etiraz olaraq tutduğum vəzifələrdən istefa verdim.

-Nə?! Qarbaçov?!

-Niyə bu qədər təəccübləndin?

-Böyüklərimiz onun çox pis adam olduğunu söyləyirlər.

-Böyüklərimizin dediyi sözlərdə hər zaman həqiqət var. 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi qanlı faciə ilə əlaqədar, yanvarın 21-də Azərbaycanın Moskvadakı nümayəndəliyində bəyanatla çıxış etməli

oldum, Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş cinayətin təşkilatçıları və icraçılarının

cəzalandırılmasını tələb etdim. Dağlıq Qarabağda yaranmış kəskin münaqişəli vəziyyətlə bağlı SSRİ rəhbərliyinin ikiüzlü siyasətinə etiraz etməli oldum və 1991-ci ilin iyulunda Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının sıralarını tərk etdim.

-Anam 20 Yanvar faciəsi haqqında danışarkən çox kədərlənir və sizin faciənin aradan qaldırılması məqsədilə atdığınız addımları çox yüksək qiymətləndirir.

-Mən isə tamamilə əksini düşünürəm…

-Siz çox təvazökarsınız.

-Bunun təvazökarlıqla əlaqəsi yoxdur, cavan oğlan. Böyü biraz, o zaman çox yaxşı anlayacaqsan… Daha sonra sənin qarşında oturan bu yaraşıqlı adam yenə boş durmadı. 1990-cı il iyulun 20-də Bakıya qayıdaraq iki gün sonra Naxçıvana yola düşdüm, həmin ildə də Azərbaycan SSR xalq deputatı və Naxçıvan MSSR xalq deputatı seçildim. 1991-ci il sentyabrın 3-də Naxçıvan Muxtar

Respublikası Ali Sovetinin sədri seçilib və müvafiq qanunvericiliyə əsasən həm də Azərbaycan Respublikası Ali Soveti sədrinin müavini oldum. Bu vəzifədə isə 1993-cü ilə kimi çalışdım. 1992-ci il noyabrın 21-də Yeni Azərbaycan Partiyasının Naxçıvan şəhərində keçirilmiş təsis konfransında partiyanın sədri seçildim. Həyat məni eyni diyarda fərqli mübarizələrlə imtahan

edirdi. Amma mənim ən gözəl imtahanımın gələcəyimdə məni seyr etdiyindən xəbərsiz idim.

-Deyəsən, ən həyəcanlı söhbət hələ indi başlayır.

-Deyəsən… 1993-cü ilin may-iyun aylarında ölkədə vətəndaş müharibəsi və müstəqilliyin itirilməsi təhlükəsi yarandığına görə, Azərbaycan xalqı mənim hakimiyyətə gətirilməyim tələbini irəli sürdü və

ölkənin o dövrkü rəhbərliyi məni Bakıya dəvət etməyə məcbur oldu. 1993-cü il iyunun 15-də Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri seçildim, iyunun 24-dən isə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirməyə başladım. 1993-cü il oktyabrın 3-də ümumxalq səsverməsi nəticəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildim.

-O gün də indi baxdığınız kimi məğrur baxırdınız.

-Hansı gün?

-10 oktyabr 1993-cü il, andiçmə mərasimindəki çıxışınız zamanı…

-Sən onu izləmisən?

-Əlbəttə, televizorda izləmişdim. Baxışlarınız mənə o qədər təsir etmişdi ki, qəlbimdə sizə qarşı güvən duyğusu kök salmışdı.

-Əgər o çıxışı izləmisənsə, deməli, inşa üçün yazacaq bir çox məlumatın var. Bəs de görüm, indi danışdıqlarımdan nə yadında qaldı? 

Mənim simamda səbəbini bilmədiyim qəribə bir gülümsəmə əks olunmuşdu, amma bir yandan da çox utanırdım. Utanmağıma səbəb isə bir az əvvəl qarşılıqlı etdiyimiz söhbətdən xatirimdə heç bir məlumatın qalmaması idi. 

O, dönərək gözlərimin içinə baxdı və sağ əlini çiynimə, sol əlini isə tam

qəlbimin üzərinə qoydu:

-Oğlum, bəzən nəyəsə nail olmaq üçün mövzunun mahiyyətini müəyyən edən məlumatlar belə kifayət etmir. Bəzən tam əksinə olmalıdır, hisslərimizlə hərəkət etməliyik, lakin məntiqimizə imkan verməməliyik ki, bizi yaşadan ülvi hisslərimizdən kənar qaçsın. Sən o zaman qalib olacaqsan ki, səni sən edən doğrularının arxasınca qaçacaqsan. Sən o zaman güclü olacaqsan ki, halalı haramdan ayırmağı bacaracaqsan. Və… sən o zaman doğru adam olacaqsan ki, keçmişini

bir boyunbağı kimi boğazından asacaqsan və sinəndə hiss etdiyin o istilik sənə haradan gəldiyini heç zaman unutdurmayacaq!

Bütün bunlar onun sadəcə dilə gətirdikləri idi. Bir də baxışları var idi…

Bizim bu xoş qarşılaşmanın başlanğıcı olduğu kimi sonu da olmalı idi. Onu bir anda uzaqdan gələn bir avtomobilin səsi diksindirdi. Qəfil ayağa qalxdı:

-Mən getməliyəm, cavan oğlan. Özünə yaxşı bax.

-Bəs son dəfə bir sual verə bilərəm?

-Əlbəttə…

-Bütün bu etdiklərinizi nə üçün edirsiniz? Axı sonda sizə heç nə qalmayacaq.

-Olsun, cavan oğlan. Məndən geriyə elə “Mən” qalacağam…

O öz avtomobilindən mənə son dəfə gülümsədi və radionu açdı. Avtomobil zamanla gözdən uzaqlaşırdı. Çox qəribə idi ki, az əvvəl səsini eşitdiyimiz, onu diksindirən avtomobil sanki yoxa

çıxmışdı. Ulu Öndərin radiosunda səslənən musiqinin səsi isə hələ də eşidilirdi:

Bir taleyin oyununda cütlənmiş zərik,

Yüz il qoşa atılsaq da qoşa düşmərik.

Bir zərrənin işığına milyonlar şərik,

Dünya sənin,

Dünya mənim,

Dünya heç kimin...

Bu get-gəllər bazarına dəvədi dünya,

Bu ömür-gün naxışına həvədi dünya.

Əbədiyə qəh-qəh çəkər əbədi dünya,

Dünya sənin,

Dünya mənim,

Dünya heç kimin...

Gözlərimi açanda xəstəxanada idim, anam isə başucumda göz yaşı tökürdü. O an yaşadığım hər şeyin yuxu olduğunu anlamışdım. Bəlkə də, həyatımda ilk dəfə idi ki, yuxu ilə reallıq arasında seçim edəcək olsam, yuxunu seçərdim.

-Ay bala, vallah sənin başın xarabdır. Adam da yetişməmiş alça yeyər?! Sən məni öldürmək istəyirsən?!

-Elə demə, ana. Bu zəhər çox şirin idi, həm də sənin xəyal etməyəcəyin qədər…

Bu sadəcə mənim hekayəmin sonu idi, əsas qəhrəmanın hekayəsi isə davam etdi və davam edəcək. Heydər Əliyevin misilsiz və uzaqgörən siyasəti bizi bir uçurum kənarından xilas etdi. Bəli, gəlin onun həyat yolunun davamına birlikdə nəzər salaq.

Heydər Əliyevin Azərbaycan rəhbərliyinə qayıdışı ilə ölkənin ictimai-siyasi, sosial, iqtisadi, elmi-mədəni həyatında, beynəlxalq əlaqələrində dönüş yaşandı. Azərbaycan dövlətçiliyinin mövcudluğuna böyük təhlükə olan 1994-cü il oktyabr və 1995-ci il mart dövlət çevrilişi cəhdlərinin qarşısı alındı, dövlət müstəqilliyi qorunub saxlandı, birilərinin silahlı yolla hakimiyyətə gəlmək cəhdlərinə son qoyuldu. 

1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda "Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda "Azəri", "Çıraq" yataqlarının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsi və hasil

olunan neftin pay şəklində bölüşdürülməsi" haqqında dünyanın 11 ən iri neft şirkəti ilə Əsrin Müqaviləsi imzalandı. 

Heydər Əliyevin prezidentliyi zamanında milli ordu quruculuğunda ciddi

dəyişikliklər başladı. Təcavüzkar erməni silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisindəki azğınlıqlarının qarşısı alındı və 1994-cü ilin mayında Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində ilk mərhələ kimi cəbhə xəttində atəşkəs elan edilməsinə nail olundu. 1995-ci ilin noyabrında referendum yolu ilə Azərbaycan Respublikasının ümumbəşəri demokratik

dəyərləri özündə əks etdirən Konstitusiyasının qəbul edilməsi, 1995 və 2000-ci illərdə çoxpartiyalılıq əsasında demokratik parlament seçkilərinin keçirilməsi, Konstitusiya məhkəməsinin fəaliyyətə başlaması, Azərbaycanda ölüm cəzasının ləğv olunması, "Bələdiyyə

seçkiləri haqqında qanun"un və bir sıra digər qanunların qəbulu və əməli surətdə həyata keçirilməsi məhz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Heydər Əliyev 1998-ci il oktyabrın 11-də xalqın yüksək siyasi fəallığı şəraitində keçirilən seçkilərdə səslərin 76,1 faizini toplayaraq yenidən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildi.

15 may 2001-ci il tarixli fərmanı ilə o, EA-ya Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası statusu verdi, beləliklə bu nəhəng elm təşkilatının Azərbaycan xalqı qarşısındakı

xidmətlərini və akademik elmin ölkənin inkişafının əsas təminatçılarından olduğu faktını bir daha yüksək səviyyədə təsdiqləmiş oldu. 

2003-cü ilin prezident seçkilərində də o, namizədliyinin irəli sürülməsinə razılıq vermişdi, lakin səhhətində yaranmış problemlərlə əlaqədar seçkilərdə iştirak etməkdən imtina etdi və öz namizədliyini İlham Əliyevin xeyrinə geri götürdü..

Onun əlləri böyük bir izdiham qarşısında ürəyinə doğru yönəldi. Daha sonra kiçik bir ləngərləmə yaşadı. Bu ləngərləmə səssiz izdihamı cuşə gətirmişdi. Onlar istədikləri qədər cuşə gəlsinlər, zaman öz hökmünü çoxdan vermişdi...

Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyev 2003-cü il dekabrın 12-də müalicə

olunduğu Klivlend Klinikasında (ABŞ) vəfat etdi, dekabrın 15-də Bakıda I Fəxri

Xiyabanda dəfn olundu. 

O, eynilə şərh etdiyi kimi bir ömür yaşadı: Qalib, güclü və doğru.

-Mən getməliyəm, cavan oğlan. Özünə yaxşı bax.

-Bəs son dəfə bir sual verə bilərəm?

-Əlbəttə…

-Bütün bu etdiklərinizi nə üçün edirsiniz? Axı sonda sizə heç nə qalmayacaq.

-Olsun, cavan oğlan. Məndən geriyə elə “Mən” qalacağam…

Elə bu an naməlum radio son musiqisini icazəsiz səsləndirməyə başladı.

Çevrəsindən çıxsa əgər sevda fırfıran,

Bir ümidin ətəyindən tutub da fırlan,

Eşidərsən: pıçıldayır yıxılan, duran,

Dünya sənin,

Dünya mənim,

Dünya heç kimin...

Ayaq saxla, dövrənə bax ötəri belə,

Min illərdir Araz belə, Həkəri belə.

Axşamların, səhərlərin təkəri belə,

Dünya sənin,

Dünya mənim,

Dünya heç kimin...

Gülünclərə gülünc gələn bu ada güldüm,

Yüyəninə hər əl yetən bu ata güldüm,

Mən özümlə oynadığım şahmata güldüm...

Dünya sənin,

Dünya mənim,

Dünya heç kimin…

Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə 2023-cü il ölkəmizdə “Heydər Əliyev ili” elan edildi. Ulu Öndər, Heydər Əliyevin 101-ci ilini dərin hörmət, qürur və sevinclə qarşıladıq. 

Bizim xəritəmiz məhz tarixi xilaskarımızın qoyduğu dərin izlər sayəsində bütövləşdi.

Bütövlüyümüzün və birgəliyimizin əbədi olması diləyi ilə…

- JALƏ İSLAM

Mənbə: “Ədəbiyyat və incəsənət”